مقدمه:

پاركينــسون بعــد از بيمــاري آلزايمــر رایجتــرين بيمــاري مخــرب اعــصاب می باشدكه فرد مبتلا به آن به مرور توانـايي جـسماني خود را از دست داده و در صورت عدم مراقبت و راهكار مناسب، بر شـدت آن افزوده مي گردد.

متأسفانه عليرغم تحقيقات و پژوهش هاي علمي، بيماري پاركينسون در حال حاضر درمان قطعي ندارد، ولي فعاليت هاي روزانه و تمرينـات ورزشـي از عـواملي هـستند كـه مي توانند مشكلات ناشي از وجود اين بيماري را تا حد امكان كاهش داده و قواي جسماني فرد مبتلا را به طور نسبي متعادل سازد. ورزش علاوه بر تامين سـلامت جـسم در ايجـاد بهداشـت رواني نيز بسيار مؤثر است. بـه جـرأت مـيتـوان گفـت منـشاء بسياري از عوارض ايجاد شده در بدن بر اثر عدم تحرك بوده كه در صـورت توجـه بـه ورزش واجراي به موقع و اصولي اين تمرينات اين عوارض قابليت كنترل خواهد داشت.

تحقيقات انجام شده بيان گر اين موضوع است كه تمرينات مـنظم در افـراد مبـتلا بـه بيمـاري پاركينسون همراه با دارو درمـاني، موجـب انعطـاف پـذيري بيـشتر عـضلات، مفاصـل و بهبـود وضعيت تعادل گرديده به طوري كه تحرك قسمت هاي مختلف بدن را تسهيل مي دهد.

عوامل ايجاد كننده بيماري پاركينسون چيست؟

به طور كلي بيماري پاركينسون به علت كاهش و يا از بين رفتن بخش اعظمي از سـلول هـاي عصبي "نرون هاي توليد كننده مواد شيميايي دوپامين" در ناحيه اي از مغز به نام جسم سـياه(substantia nigra)به وجود مي آيد كه مسئول ارسال پيام هاي حركتي مي باشد

علل بروز پارکینسون چیست؟

الف-وراثت: بررسي هاي انجام شده نشان داده اسـت كـه وراثـت)ژنتيـك( در ايجـاد بيمـاري پاركينسون نقش بسزايي دارد..به طور كلـي مـي تـوان گفـت عامل جهش ژني( (LRRK2در 5درصد افراد با تاريخچه فاميلي وجود داشته و در ساير افـراد نيز به ميزان1/5تا 2درصد افراد عادي جامعه گزارش شده است.

ب- عوامل محيطي: بررسي هاي انجام شده نـشان داده اسـت كـه در محـيط هـاي روسـتايي “كشاورزي" افرادي كه به صورت غيرمعمول در معرض موادي مانند علف كش ها و مواد آفـت كش قرار مي گيرند از ريسك بالاتري برخوردار هستند كه پژوهشگران تاكنون نتوانسته اند نوع ژنتيك آن را مشخص كنند. اكثريت محققين بر اين اعتقاد هستند كه عوامـل مـستعد كننـده محيطي، شرايط مساعد وراثتي و كهولت سن به صورت تركيبي زمينه را جهت ابتلاء به بيماري پاركينسون در افراد فراهم مي آورد.

علائم پارکینسون:

به طور كل مي توان گفت اين بيماري بر اساس چهار علامت اصلي آن مشخص مي شود:

• ترمور، لرزش يا لرزه  (Tremor or trembling)

لرزش ابتدا به صورت تكان خوردن يك انگشت آغاز و در حـالت پيـشرفته آن منجـر بـه انتشار آن در تمام دست ها مي گردد به طوري كه گويي فرد مبتلا در حال چرخاندن دانه هاي تسبيح در بين انگشتان خود مي باشد. لرزش در پاها، آرواره و صورت نيز وجـود دارد كـه ايـن علائم مي تواند در يك طرف بدن و يا در حالت پيشرفته آن در دو طرف بـدن مـشاهده گـردد. (معمولاً اين لرزش در زمان استراحت عضو و يا در هنگام شروع حركت به وجود مي آيد(.

• سفتي و خشك شدن دست، پا، صورت وگردن (rigidity or stiffness)

سفت شدن اندام هاي حركتي امكان دارد به قـدري شـديد باشـد كـه فـرد مبـتلا را از حركت كردن باز دارد. (سفتي اندام زماني آشكار و محسوس مي شود كه بخواهيم بـازوي فـرد مبتلا را حركت دهيم كه با دشواري صورت مي گيرد)

• كندي حركات (bradykinesia)

از دست دادن توانايي حركت ارادي و غيرارادي كه بعضي وقت ها به صـورت اشـكال در حركت سريع خود را نشان مي دهد.

• اختلال تعادل

عدم وجود هماهنگي لازم در اندام ها ویاعدم توانايي در حفظ وضعيت راه رفتن. مبتلايان به پاركينسون معمولاً وضعيتي مشخص ندارند. آنان در هنگام حركت كردن معمولاً داراي ثبات و ايستايي لازم نبوده، طوري كه ناچار هستند براي ادامه حركت پاي خـود را روي زمـين بكشند. در ضمن به دليل فقدان تعادل لازم، ممكن است به طرف جلو يا عقب منحرف شـده و حتي به زمين بيفتند.

• علائم دیگر:

افسردگی، تغییرات احساسی(هیجانی)، اختلال بلع، مشکلات ادراری،یبوست، مشکلات پوستی، مشکلات خواب، مشکلات جنسی، اختلال در حس بویایی و بینایی، کاهش نوسان دستها در هنگام راه رفتن، صورت بی روح و...

از سال 2001ميلادي بررسي ها از سوي هشت كلينيك پزشكي در آلمـان بـه روي 156 مورد فرد مبتلا به بيماري پاركينسون انجام گرديد و اكنون مرحله پيـشرفته آن در دسـت اجرا مي باشد. مطالعات نشان مي دهد كه به كارگيري يك دستگاه محرك الكتريكي مانند دستگاه محرك ضربان قلب و ياPeacmaker در مغز اين افراد، لرزش دائمي دست هـاو پاهاي آنها را به صورت چشم گيري كاهش مي دهد و حركات آنها بار ديگر كاملاً عـاديمي شود. اين تنها دستاورد كوچكي در زمينه درمان است وبا توجه به عـوارض جـانبي آننياز است در آينده به بازنگري و بررسي كامل آن پرداخته شود.

درمان پارکینسون:

علیرغم اینکه در اکثر موارد برای درمان بیماری پارکینسون از دارو استفاده می‏شود، مداخلات کاردرمانی به فرد کمک می‏کندکه حداکثرعملکردخودرادرزندگی حفظ کرده وکیفیت زندگی فرد بالارود.

کاردرمانگر نمی‏تواند بیماری پارکینسون را درمان کند زیرا آسیب‏های نورولوژیکی در این بیماری غیر قابل برگشت است ولی می‏تواند بیمار را قادرسازدکه تغییرات ایجادشده دراثربیماری را جبران نماید. این”درمان‏های جبرانی“شامل آموزش درباره تکنیک‏هاو استراتژی‏های حرکتی جدیداست.

 کاردرمانگر چه اقداماتی برای بیماران مبتلا به پارکینسون می‏تواند انجام دهد؟

• آموزش به بيمار

- كمك به بيمار جهت استفاده از حس شنوايي جهت سازماندهي فعاليتهايي كه نيازمند حركت مي‌باشند. بدين صورت كه در هنگام انجام فعاليتهاي حركتي سعي كنيد با او حرف بزنيد يا از او بخواهيد در حاليكه مشغول انجام كار است به موضوعي ديگر فكر كند.

- آموزش به بيمار جهت استفاده از تحريكات بينايي: بدين صورت كه از بيمار بخواهيد براي انجام صحيح و يا اصلاح حركات از آينه استفاده كند. فرد با تماشا كردن حركات خود در آينه به منظور افزايش دقت عملكرد، حركات خود را زير نظر مي‌گيرد.

- نگهداري يا افزايش دامنه حركتي

- جهت جلوگيري از بدشكلي مفاصل، بهبود راستاي قامت و تركيب بدني، تشويق به حفظ راستاي بدن در وضعيت صاف، انجام ورزش‌هاي كششي و انعطاف‌پذيري

- افزايش قدرت گروه‏هاي عضلاني صاف‌كننده مفاصل مورد نظر( اين بيماران تمايل زيادي به خم كردن مفاصل دارند و معمولاً خميده مي‌باشند)

- افزايش عملكرد حركتي

- جلوگيري از ضعف عضلاني ناشي از عدم استفاده از اندام‌ها

- افزايش حركات متقابل

- تغيير و جابجا كردن وزن بر روي اندام‌ها

- هماهنگي حركات ظريف

- هماهنگي حركات درشت خصوصاً مرتبط با تنه: حركات از حالت نشسته به ايستاده، غلت زدن، حركات چرخشي و قدم زدن

-فعاليتهايي كه نيازمند حفظ تعادل مي‌باشند.

- آموزش تکنیک‏های تطابقی جهت کاهش اثرات لرزش وافزایش عملکرددست.

همچنین درمانگر در موارد زیر روند ارزیابی، درمان و ارائه راهکار و پیشنهادها را انجام می‏دهد:

• درمان دست و بازو
•  کمک به نوشتن
•  دادن اطلاعاتی درباره اصلاحات منزل و محیط کار
•  تطابقاتی جهت آشپزی
•  تطابقاتی جهت خوردن غذا
•  رشد تواناییهای تفریحی

 منابع

• توانبخشی بیماران جسمی و حرکتی (پارکینسون)، نویسنده: دکترسید علی محمد یکتا مرام
• What is Parkinson's disease? ‘ MamasHealth.com
• What is Parkinson's? ‘ Copyright © ٢٠٠٣ The Michael J. Fox
• Foundation for Parkinson’s Research
• Find the Cause(s) of Parkinson's Disease ‘ FindTheCause.com ‘
• Cause of Parkinson's Disease‘ WrongDiagnosis.com Copyright ©
• 2000-2005
• EXERCISE AND PARKINSON'S DISEASE ‘ My Dr Health
• Information , 9 September 2005 ‘Scoop Media - 27-Oct-
• 2004,http://tinyurl.com/٥٨٧ac
• Exercise Provides Shield Against Parkinson's ‘Dr. Marcela’s
• Comment
• Exercises for the Parkinson Patient ‘The Center for Neurological
• Study, © 2002 All rights reserved.
• Diagnosis of Depression in Parkinson's Disease’ National Institute
• of Neurological Disorders and Stroke
• Getting the Most out of Parkinson’s disease Medications’ Medical
• Illustrations Copyright ©Nucleus Medical Art 2004. All rights
• LRRK2 gene mutation causes Parkinson's disease in several
• families’ Contact: Erik Caldor, Mayo Clinic, Jacksonville’
• kaldor.erik@ mayo.edu
• WHAT IS PARKINSON'S DISEASE? ‘Credit to the NINDS or the
• NIH is appreciated.
• Dan Aaron Parkinson's Rehabilitation Center’ The University of
• Pennsylvania Health
• Parkinson Inpatient Rehabilitation Program at Braintree
• Rehabilitation Hospital Boston University Medical Campus
• (BUMC)
• Parkinson Disease Health On the Net Foundation Article Last
• Updated: May 31, 2007
• The Facts about Parkinson’s Disease’2003-2007 Medical College of
• Wisconsin