تورتیکولی:

به انحراف و دفورمیتی چرخشی فقرات گردنی تورتیکولی گفته می شود که به 2 نوع استخوانی و غیراستخوانی تقسیم می شود.

تورتیکولی استخوانی:

در این نوع، در حرکت مهره های اول و دوم گردن اشکال ایجاد می شود و چون 50% چرخش گردن در این 2 مهره صورت می گیرد و هر گونه اختلال حرکت در این دو مهره ایجاد تورتیکولی می کند. اگر تورتیکولی بعلت غیرطبیعی بدون مهره ای باشد مثل نیمه درفتگی مفصل مهره گردنی اول و دوم، یا همی ورتبرای گردنی (مهره ای که تنها نیمی از آن تشکیل شده باشد)، ناهنجاری کاملاً سخت خواهد بود و در مقابل هر گونه تلاش برای اصلاح آن بوسیله درمانگر، مقاومت می کند.

تورتیکولی غیراستخوانی:

خود به 2 دسته مادرزادی و اکتسابی تقسیم می شود.

تورتیکولی عضلانی مادرزادی شایع ترین علت تورتیکولی در شیرخواران و اطفال است. در 75% موارد سمت راست گردن مبتلا است و در 20% موارد دیسپلازی هیپ نیز وجود دارد. بنابراین در هر فرد مبتلا به تورتیکولی، بررسی مفاصل هیپ اهمیت دارد. تورتیکولی مادرزادی در دختران شایع تر است.

علل: بطور رایج عقیده بر این است که علت عارضه، ضربه و آسیب وارد شده هنگام تولد می باشد که منجر به خونریزی در عضلات گردن می شود معمولاً عضله درگیر، S.C.M  است. تجمع خون در عضله، پس از مدتی تبدیل به بافت جوشگاه می شود که عضله را کوتاه خواهد کرد، بنابراین سر را به یک سمت می کشد.

بعضی اوقات، یک توده همراه وجود دارد که می تواند دیده شود یا اینکه در داخل عضله احساس شود. معمولاً تصور براین است که این توده، همان تجمع خون و لخته خونی است که در حال تشکیل جوشگاه است. این توده معمولاً بعد از حدود 3 ماهگی ناپدید می شود. براساس یک نظریه دیگر عضله S.C.M بعلت اختلال عروقی درداخل رحم، کوتاه می شود که بعلت وضعیت سر در داخل رحم است. حدود 50% از کودکان مبتلا به این عارضه بصورت breech یا در طی یک زایمان سخت بدنیا آمده اند. تورتیکولی ممکن است در اثر عوامل دیگری هم مانند وارد آمدن ضربه به ستون مهره ای گردنی، پارگی دیسک بین مهره ای، سل ستون مهره ای گردنی، سوختگی، آدنیت های چرکی و سایر عفونت های گردن بوجود آید.

علائم:

این حالت درد ایجاد نمی کند ولی معمولاً مادر متوجه می شود که کودک بطور مداوم سرش را در یک وضعیت کج ومنحرف به یک سمت نگه می دارد. این مسئله در 2 ماهۀ اول زندگی اتفاق می افتد و ممکن است که با یک تودهدر عضله S.C.M همراه باشد. با این وجود این توده تمایل دارد که بصورت خود بخودی بعد از حدود 3 ماه از بین برود. اگر همزمان با رشد کودک این ناهنجاری اصلاح نشود، صورت سمت مبتلا ممکن است که بصورت پهن و مسطحشده باقی بماند. بنابراین عدم قرینگی در صورت شایع است. اگر تورتیکولی قبل از سن 1 سالگی اصلاح شود، اینمسئله قابل برگشت است. ولی در ترمیم های بعد از آن ممکن است که برای همیشه تا حدودی ناقرینگی درصورت باقی بماند.

جراحی:

هنگامیکه تا سن یک سالگی، دفورمیتی با روش های درمانی بهبود نیابد، عمل جراحی پیشنهاد می گردد. گرچه تا 12سالگی نتایج عمل جراحی موفقیت آمیز است امّا بهترین زمان جراحی 4-1 سالگی است.درمان جراحی شامل آزاد سازی یک قطبی و دو قطبی سر ماستوئید یا سراسترنوکلاویکولار و در نوع دو قطبی آزادسازی هر دو قسمت انجام می شود.

پس از قطع عضله سر باید در وضعیت مناسب قرار گیرد (گردن از طرف ضایعه دیده به طرف مقابل چرخانده میشود، بنحویکه از وضعیت طبیعی آن یعنی خط مستقیم نیز بگذرد و کمی بطرف دیگر خم شود و چانه بطرف آسیبدیدگی نزدیک شود). سپس برای بیمار از گچ minerva استفاده می شود که اینکار باعث می گردد بعد از اینکه عضله درموقعیت جدید ثابت شد، سر و گردن در حالت طبیعی قرار گیرد.بعد از هفته ششم، گچ را بر می داریم و توانبخشی را ادامه می دهیم. در صورت وجود عدم تقارن پیشرفته صورتباید از جراحی پلاستیک کمک گرفت.

درمان توانبخشی:

درمان این ناهنجاری بهتر است هر چه زودتر آغاز شود و کشش عضله S.C.M در بیش از 90% بیماران باعث اصلاح دائمی ناهنجاری می شود.

تمرینات پیشنهادی:

1. در کودکی که تورتیکولی سمت راست دارد. سر به سمت راست خم شده و صورت به سمت چپ چرخیدهاست. لازم است درمانگر سر کودک را به سمت چپ خم نماید (لترال فلکشن چپ)

یعنی سعی کند که گوش چپش را به سمت شانه چپش ببرد و صورتش را به سمت راست بچرخاند یعنی چانه را به سمت شانه راست ببرد.(روتیشن به طرف راست). در کودکی که تورتیکولی چپ دارد، سر به سمت چپ خم شده و صورت به سمت راست چرخیده است. لازم استکه درمانگر سر کودک را به سمت راست خم کند یعنی سعی کند که گوش راستش را به سمت شانه راست ببردو صورت را به سمت چپ بچرخاند، یعنی چانه را به سمت شانه چپ ببرد. بتدریج اکستانسیون گردن هم به موارد فوق اضافه می شود که در این صورت، حداکثر کشش عضله (streching)اتفاق می افتد.

2. خم کردن به طرفین:

• شانه سمت مبتلای کودک باید بوسیله دست درمانگر پایین نگه داشته شود.
• دست دیگر درمانگر در کنار سر کودک قرار می گیرد و آنرا بطرف شانه سالم خم می کند(latral Flex).
• این وضعیت باید بمدت 10 ثانیه نگه داشته شود و حداقل 15 بار تکرار شود. این تمرین باید 6-4 بار در روز انجام شود.

3. چرخش:

• درمانگر در مقابل کودک قرار می گیرد و ساعد خود را روی شانه سالم کودک قرار می دهد و سر کودک را باهمان دست می گیرد.
• دست دیگر درمانگر چانه کودک را نگه می دارد.
• به آرامی صورت کودک به طرف مبتلا چرخانده می شود. (Rot)
• این تمرین هم بمدت 10 ثانیه با 15 بار تکرار و 6-4 بار در روز انجام می شود.

4. حرکت دادن سر در یک دایره فرضی در فضا، که هر چه شعاع دایره بزرگتر باشد بهتر است. جهت چرخش بایدبه تناوب تغییر کند. بهتر است حرکت بصورت active انجام شود.
5. استفاده از ماساژ و گرما روی عضله کوتاه شده مفید است.
6. اسباب بازی و وسایلی که توجه کودک را بخود جلب می کند باید در سمت مبتلا قرار گیرند. همینطور وضعیت

های صحیح در هنگام خوابیدن کودک و یا شیر خوردن باید رعایت شوند.

[1] - wry neck.

[2] - Sternocleido mastoid.